Ege Üniversitesi(EÜ) Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsünde (TDAE) “Dünden Bugüne Türk Dünyasında Ortak Alfabe Meselesi” isimli konferans gerçekleştirildi. Konferans; Türk Dünyası Toplumsal, Ekonomik ve Siyasal İlgiler Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vefa Kurban başkanlığında yürütülmekte olan, “Türkçe ve Türkiye’nin Artan Politik Ekonomik Gücü” isimli projenin aktiflikleri kapsamında yapıldı.
Konferansın açılış konuşmasını yapan Türk Dünyası Araştırmaları Enstitü Müdürü Prof. Dr. Abdullah Temizkan, “Türk Dünyasında ortak alfabe sorunu öteden beri konuşulan en kıymetli kültürel mevzulardan biridir. Kuruluşundan beri Türk halklarının kıymetli sıkıntılarını gündeme taşıyan Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü’nde bu sıkıntıyı, mevzuyu çok güzel bilen Prof. Dr. İbrahim Şahin’den dinlemenin çok yararlı olacağını düşünüyorum” dedi.
“Asıl emel, eğitim ve bilimi halka yayılmak”
Alfabe problemin ortaya çıkış sebebini, geçmişini ve geleceğini pahalandıran Türk Lisanı ve Lehçeleri Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. İbrahim Şahin, “Esasen bu problemin ortaya çıktığı 19. asrın ikinci yarısında, tüm Türk halkları Arapça harflerle yazıp çiziyordu. Yani ortak bir alfabede oldular, lakin bu alfabeyle Türkçe yazma ve yazılanların okunması sırasında daima sıkıntılar yaşandı. Bu nedenle kullanılan alfabenin ölçünlü bir yazı sistemi olmadığı anlaşıldı. Ortak Latin alfabesinin kabulü problemi, Avrupa’yı yakından tanıyan İdil-Ural, Kafkaslar ve Osmanlı aydınları tarafınca lisana getirildi. Onların asıl gayesi eğitim ve bilimin halka yayılmasıydı. Bu da lakin daha kolay yazılıp okunabilen bir yazı sistemiyle mümkün olabilir” diye konuştu
Prof. Dr. Şahin, “Ortak Latin harfleri ülküsünün gerisinden koşan aydınların asıl gayesi; birleştirilecek alfabe üzerinden Türk halkları ortasında ortak bir konuşma ve edebî lisana erişmektir. 1926 ve 1927 yılında Bolşevik rejimin takviyesiyle Bakü’de düzenlenen kurultaylarla Türk halkları, ortak bir Latin alfabesine geçti. Lakin bu süreç yalnız 10 yıl kadar sürdü. 1937-38 yıllarında bu kurultaya katılan delegelerin hepsi, İnsan Kasabı Stalin tarafından katledildi. 1939-40 yılında ise Latin harflerine geçen Türk halkları, Kiril harflerine geçmek zorunda bırakıldılar. SSCB’nin yıkılışı sonrasında, 1991 yılından itibaren ortak Latin alfabesi konusunda taleplerin yine yükseldiği, en nihayetinde 2024 yılının Eylül ayında bağımsız Türk Cumhuriyetlerinden misyonlu dilcilerin oluşturduğu bir konsey, 34 harflik ortak Latin harflerini belirledi ve tüm ilgili kurumların bu alfabeye geçmesi konusunda tavsiyede bulunuldu” diye konuştu.
“Terminoloji birleştirmesi Türk halkları için önemli”
Türk halklarının birbirlerini anlamaya başlaması için tüm alanlardaki terminolojisini birleştirmesi gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Şahin, “Ortak alfabeye geçmek yalnız bir alfabe problemi değildir. Sembolik pek çok manaları vardır ve Türk devletlerinin ortak bir alfabede buluşmasını istemeyen dış güçler bulunmaktadır. Türk halkları ortak bir alfabede buluşacaklarsa, bu lakin Türk Devletleri çatısı altında, ekonomik, siyasi, askeri, toplumsal alanlarda daha fazla iş birlikleriyle ve bu ülkelerin ortaya koyacağı caydırıcılıkla mümkün olabilecektir. O vakit 160 yıldır gerçekleştirilemeyen bu dava hayat bulacaktır. Ayrıyeten, halkta şöyle bir kanaat var; güya ortak alfabeye geçince Türk halkları birbirlerini anlamaya başlayacak. Hayır, yeniden anlamayacak. Türk halklarının birbirlerini anlamaya başlaması için tüm alanlardaki terminolojisini birleştirmesi gerekmektedir. Aslına bakarsanız bu mevzu daha değerlidir. Bu nedenle akademik topluluğun alfabe problemini gündemde tutmak yanında, yapması gereken çok daha kıymetli işler olduğunu düşünüyorum” dedi.
Konuşmanın akabinde dinleyicilerden gelen sorular yanıtlandırıldı ve İzmir Azerbaycan Derneği Yönetim Kurulu Lideri Perviz Altay tarafından Prof. Dr. Şahin’e “Teşekkür Belgesi” takdim edildi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
